ابن هیثم ،کاشف ذره بین در کوت عبدالله
زیست می کرد
همواره در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ دیگری
نگریستن ما را به سمت مطالعه فرهنگ های نزدیکمان واداشته است ،برای سخن گفتن از کوت
عبدالله و یا هر محله دیگر ، فارغ از باریک شدن بر سایر آئین های قدیمی این منطقه منجمله
آداب و رسوم زایش ،ختنه کردن ، فرهنگ نامگذاری ، آداب ازدواج ، سوگواری ها و خاکسپاری
و ... مستلزم اشاره به تاریخ شفاهی و مباحث نوستالوژیک و اشاره به شخصیت های برجسته
و تاثیر گذار آن محله یا منطقه داریم. کوت عبدالله با وجود غنی بودن در حوزه فرهنگ
و ادبیات و شعر ودارا بودنش
گروه های فرهنگی ورزشی متعدد ، داستان نویسان
برجسته و علمای برجسته ای همچون سید شعاع ،سید ضیاء ،سید کوثر و همچنین سید مسلم
فاخر نزاری که ایشان دکترای خود را از دانشگاه سوربون فرانسه گرفته اند از مفاخر این
منطقه هستند. ضیق وقت و دیگر مشکلات فرصت نوشتن از دیگر آثار و برجستگی های فرهنگی
- هنری کوت عبدالله را از ما گرفت ، دریغم آمد که به قدم گاه دعبل خزاعی شاعر بزرگ
امام رضا(ع) اشاره نکنم ، اشاره به کوت عبدالله که یک بندرگاه کنارش بود با نام اعمیره
که یکی از بندرهای مهم کشور و استان به حساب می آمد . اشاره به فرهنگسرای کوتعبدالله
و رستوران قدیمی منطقه و همچنین نداشتن گپ و گفتگو با ابو مالک تاسایی یکی از ریش سفیدان
منطقه خروسی و عدم فرصت برای گفتگو با ابو خلدون یکی از ساکنان شریف کوتعبدالله و دیگر
دوستان این نوشتار را غم ناک کرد امید است که در چاپ های بعدی بتوان مطالب غنی تر در
خور منطقه کوت عبدالله نوشت ، اما با این حال فرصت کمی که داشتم را مغتنم شمرده و به
منابع دم دست رجوع کردم ،با اندکی پرسش درباره تاریخ و فرهنگ کوت عبدالله و شخصیت
های سرشناس با شخصیت بزرگی آشنا شدم. بیگانگی با تاریخ و فراموشی تاریخی همواره یکی
از بزرگترین معضلات هر قوم و ملتی است .
در این یاداشت تصمیم بر آن است که یکی از
بزرگان و شخصیت های برجسته را معرفی کنم . این شخصیت کسی نیست جز ابن هیثم . یکی از
بزرگان بشریت و افتخارات فرهنگ اسلامی ، به گفته برخی صاحب نظران اهوازی ابن هیثم از
اهالی منطقه کوت عبدالله کنونی بود . ابن هیثم ،ابو علی حسن (محمد) بن حسن (حسین)
معروف به ابن هیثم ۳۵۴-۴۳۰ که در غرب در آثار لاتینی سده های میانه به آونتان یا آوناتهان
و بیشتر به آلهازن () شناخته می شود ،دانشمندان سرشناس عرب ایرانی که در زمینه شناخت
نور و قوانین شکست و بازتاب آن نقشی مهمی ایفا کرده است.
شرح اصول تاریک خانه و اختراع ذره بین از کارهای
برجسته این دانشمند مسلمان است ، به دید برخی پژوهشگران او نخستین دانشمند جهان است
که سرعت صوت را محاسبه کرده است. او با معیارهای متعارف اندازه گیری در زمان خود ،
که واحد ذرع بود، سرعت نور را محاسبه کرد و دور کره زمین را اندازه گرفت . وی نخستین
کسی است که به بررسی خواص نور پرداخت.
ابن هیثم در زمان فرمانروایی دودمان آل
بویه بوده . وی اهل خوزستان بود و در شهر اهواز اقامت داشت ،او در علوم ریاضی ، حساب
و هندسه ، مثلثات ،جبر ، الابصار و غیره استادی ماهر و صاحب ابتکار بود.
ابن هیثم از راه استنساخ کتابهای ریاضی
روزگار می گذرانید . کتابهای او در هندسه ،حساب ، به ویژه کتاب علم الابصار در پرتوشناسی
، شهرت جهانی دارند.
این کتاب در سده های میانه اروپا ، لاتین
برگردانده شده . ابن هیثم رساله ای در نور نوشت و ذره بین را کشف کرد. به نسبت زاویه
تابش و زاویه انکسار پی برد و اصول تاریکخانه را شرح داد و در مورد قسمت های مختلف
چشم بحث کرد. رساله نور ابن هیثم نفوذ زیادی در اروپا گذاشت . کارهای وی توسط کمال
الدین فارسی پیگیری شد بالغ بر بیست اثر بازمانده ابن هیثم ویژه مسائل نجومی است .
شهرت ابن هیثم در نجوم بیشتر به سبب تالیف رساله ای است به نام مقاله فی هیئة العالم
. ظاهرا این رساله از آثار جوانی اوست ، زیرا در آن از ((پرتوی که از چشم خارج می شود))
سخن گفته است و ماه را جسمی صیقلی توصیف کرده که نور خورشید زا ((باز می تابد)) این
دو نظر را در المناظر و مقاله فی ضوء القمر رد کرده است این رساله تنها نوشته نجومی
ابن هیثم است که در قرون وسطی به غرب راه یافته است .
آبراهام هبرایوس آن را به سفارش آلفونسوی
دهم ، شاه کاستیل (وفات:۱۲۸۴ میلادی) به اسپانیایی ترجمه کرد و این ترجمه را مترجم
ناشناسی (تحت عنوان کتاب جهان و آسمان) به لاتین در آورد. در این رساله ابن هیثم ثابت
میکند که اگر ماه مانند آینه ای رفتار کند لازم می آید که سطحی از ماه نور خورشید را
به زمین باز می تابد کوچک تر از سطحی باشد که ما مشاهده می کنیم ، پس نتیجه می گیرد
که ماه نور عرضی خود در دریت مانند اجسام منیر،یعنی از همه سطح خود و در همه جهات
، گسیل می دارد ، این نظر با استفاده از یک ذات الثقبتین نجومی ثابت می شود.
منبع : ویژه نامه ی ندای محله (منطقه کوت
عبدالله) - هفته نامه ندای بهبهان